Τριάντα ολόκληρα χρόνια μετά την πτώση της δικτατορίας ξεκίνησε στο ομοσπονδιακό δικαστήριο του Μπουένος Άιρες η διαδικασία που ο εξειδικευμένος στα ανθρώπινα δικαιώματα δικηγόρος Ροντόλφο Γιανσόν περιέγραψε ως «τη μεγαλύτερη δίκη εγκλημάτων εναντίον της ανθρωπότητας».
Στο σκαμνί θα καθίσουν 68 πρώην αξιωματούχοι των Ενόπλων Δυνάμεων της Αργεντινής που αντιμετωπίζουν συνολικά 789 κατηγορίες για απαγωγές, βασανιστήρια και δολοφονίες, ενώ ανάμεσα τους βρίσκονται 12 ήδη καταδικασμένοι σε ισόβια για τις κλοπές βρεφών από πολιτικές κρατούμενες, οι οποίοι θα ξαναδικαστούν.
Από τη διαβόητη Σχολή Μηχανικών Ναυτικού (ESMA...)
Το ένα σκέλος της δίκης που αναμένεται να διαρκέσει τουλάχιστον δύο χρόνια, αφορά τα όσα διαδραματίστηκαν στις εγκαταστάσεις τις Σχολής Μηχανικών Ναυτικού (ESMA) του Μπουένος Άϊρες, όπου την περίοδο 1976 – 1983 πέρασαν περισσότεροι από 5.000 κρατούμενοι.
Σε εκείνο το κέντρο κράτησης εφαρμόστηκαν και τα πιο σκληρά βασανιστήρια από τη δικτατορία, αφού χαρακτηριστικό είναι και το γεγονός ότι μόνο καμιά εκατοστή άνθρωποι απ' όσους κρατήθηκαν εκεί επέζησαν.
Οι εκατοντάδες μαρτυρίες που έχουν συγκεντρωθεί κατά τη διάρκεια της ανακριτικής διαδικασίας προκαλούν ρίγη, ωστόσο η ESMA είναι ένα μόνο από τα κέντρα βασανιστηρίων που διατηρούσε η δικτατορία στην επικράτεια της Αργεντινής.
Στις «πτήσεις του θανάτου»
Παράλληλα στη διαδικασία της δίκης, θα εξεταστεί δικαστικά για πρώτη φορά από την πτώση του καθεστώτος η περιβόητη υπόθεση των «πτήσεων του θανάτου». Ίσως κύριος λόγος που το καθεστώς Βιντέλα θεωρείται μία απ τις πιο βάρβαρες δικτατορίες που γνώρισε η ήπειρος της λατινικής Αμερικής.
Οι πτήσεις αυτές ήταν η βασική πρακτική που εφάρμοζαν οι στρατιωτικοί για να εξαφανίζουν τους αντιφρονούντες δίχως να αφήνουν το παραμικρό ίχνος.
Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Οράσιο Βερμπίτσκι που διεξήγαγε τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα έρευνα πάνω σε αυτό το ζήτημα, οι δεσμοφύλακες έλεγαν στους κρατουμένους πως θα μεταφέρονταν σε κάποιο κέντρο στα νότια της χώρας και με πρόσχημα την ανάγκη εμβολιασμού, τους έκαναν την πρώτη ένεση με αναισθητικό.
Κατόπιν μεταφέρονταν από τα διάφορα κέντρα κράτησης του Μπουένος Αϊρες σε αεροδρόμια, όπου και τους επιβίβαζαν σε αεροπλάνα. Εν πτήσει, οι στρατιωτικοί τους έκαναν και δεύτερη ένεση, με το ισχυρό ναρκωτικό Pentonal.
Έπειτα, τα περισσότερα θύματα ρίχνονταν ζωντανά είτε στον ποταμό Ρίο ντε λα Πλάτα, είτε στον Ατλαντικό Ωκεανό.
Στελέχη της δικτατορίας Βιντέλα παραδέχθηκαν κατά καιρούς ότι έλαβαν χώρα τέτοιες πτήσεις, η ύπαρξη τους ωστόσο στοιχειοθετήθηκε για πρώτη φορά στο τέλος του 2011, όταν διαβιβάσθηκε στον ανακριτή φάκελος που περιείχε 130 φωτογραφίες πτωμάτων που είχαν ξεβραστεί στις ακτές της Ουρουγουάης, με δεμένα τα πόδια και τα χέρια και σημάδια βασανιστηρίων.
Κανείς δεν ξέρει πόσοι χάθηκαν με αυτό τον τρόπο, ωστόσο οι εκτιμήσεις των ερευνητών κάνουν λόγο για περίπου 4000. Την ίδια στιγμή, ακόμα και στις ημέρες μας ο συνολικός αριθμός των θυμάτων της Αργεντίνικης δικτατορίας είναι δύσκολο να υπολογιστεί. Οι οργανώσεις υπεράσπισης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υπολογίζουν περίπου 30.000 εξαφανισμένους, εκ των οποίων οι 15.000 τουφεκίστηκαν, ενώ περίπου 500 παιδιά αρπάχτηκαν από τις πολιτικές κρατούμενες μητέρες τους.
Ο Βιντέλα κυβέρνησε με «σιδερένιο» χέρι
Και όμως, αυτή η γιγάντια δίκη που ξεκίνησε την Τετάρτη καταπιάνεται με δύο μόλις πτυχές της δικτατορίας Βιντέλα. Υπάρχουν εγκλήματα τα οποία δεν έχουν καν ερευνηθεί από τη δικαιοσύνη.
Και τριάντα ολόκληρα χρόνια μετά την πτώση του καθεστώτος, η λατινοαμερικάνικη χώρα ακόμα παλεύει να ξεπεράσει το ψυχολογικό σοκ που προκάλεσαν οι μέθοδοι τρομοκρατίας που εφάρμοσε ο Βιντέλα και τα πρωτοπαλίκαρα του.
Προφασιζόμενοι ένα «εθνοσωτήριο» σχέδιο αναδιοργάνωσης της χώρας, το οποίο βασίστηκε σε μία οικονομική συνταγή άκρατου φιλελευθερισμού, σε συνδυασμό με την άγρια κρατική καταστολή, αλλά και την ολοκληρωτική λογοκρισία, οι στρατιωτικοί που κυβέρνησαν την Αργεντινή στάθηκαν απέναντι στο λαό τους, τον οποίο κατέστησαν -με το που κατέλαβαν την εξουσία- ως τον εσωτερικό εχθρό.
Ο «βρώμικος» πόλεμος
Περίπλοκοι μηχανισμοί πρόληψης και καταστολής των «ταραχοποιών στοιχείων» (μία έννοια που περιλάμβανε από μετριοπαθείς δημοκράτες έως ακρο- αριστερούς) μπήκαν σε εφαρμογή.
Οι μυστικές υπηρεσίες του Βιντέλα, σε αγαστή συνεργασία με της υπηρεσίες αντικατασκοπίας του καθεστώτος Πινοσέτ στη Χιλή αλλά και με τη CIA έβαλαν στο στόχαστρο οποιονδήποτε τολμούσε να αντιδράσει στα όσα τερατώδη συνέβαιναν, σε μία επιχείρηση καταστολής που έλαβε χώρα σε ολόκληρη τη λατινική Αμερική.
Το παραμικρό σημάδι διαμαρτυρίας, ή αμφιβολίας αποτελούσε σύμφωνα με στρατιωτικό δόγμα της εθνικής ασφάλειας, επικίνδυνη πρόκληση. Βάση αυτής της λογικής η δικτατορία στην Αργεντινή (όπως και τα υπόλοιπα αυταρχικά καθεστώτα της εποχής εκείνης, στη Χιλή και την Ουρουγουάη) κατάφερε και επέβαλε την εξουσία της από το 1976 έως και το 1983, μία εποχή που έμεινε στη μνήμη των αργεντινών ως ο «βρώμικος» πόλεμος.
Ο καθένας θα μπορούσε να συλληφθεί και να εξασφαλίσει «δωρεάν» διαμονή σε ένα από τα κέντρα βασανισμών, ακόμα και εισιτήριο για τις «πτήσεις του θανάτου» κυριολεκτικά για το παραμικρό: Από ένα απλό σχόλιο για τις υψηλές τιμές των προϊόντων που θα διατύπωνε κάποιος σε ένα συνοικιακό καφενείο του Μπουένος Άιρες, έως και επειδή θα διάβαζε ένα απαγορευμένο από τη δικτατορία βιβλίο.
Έτσι, οι αιματοβαμμένες πρακτικές του Βιντέλα, έδρασαν ανάμεσα στους πολίτες σαν ένα παραλυτικό αέριο που πλημμύρισε κάθε σπίτι και τρύπωσε μέσα στις καρδιές τους, αφαιρώντας τους κάθε διάθεση αντίστασης.
Τα όσα εφάρμοσε ο στρατιωτική χούντα στην Αργεντινή κατάφερε να συνοψίσει ο συγγραφέας Εδουάρδο Γκαλεάνο, σε μία αποστροφή του λόγου του, προσπαθώντας να σκιαγραφήσει το προφίλ ενός αυταρχικού καθεστώτος: «Η δικτατορία είναι μια συνήθεια του αίσχους: Μια μηχανή που σε καθιστά κωφάλαλο, ανίκανο να ακούσεις, ανήμπορο να μιλήσεις και τυφλό σε ό,τι είναι απαγορευμένο να κοιτάξεις».
Όμως τα χρόνια πέρασαν, ο λαός της Αργεντινής βρήκε το σθένος να σταθεί ξανά στα πόδια του, πέρασε και άλλα δεινά -όπως η περιπέτεια με το ΔΝΤ και η πτώχευση – μα κατάφερε στο τέλος να βρει το δρόμο προς τη χειραφέτηση. Ποτέ του όμως δεν ξέχασε. Και μπορεί η διαδρομή για την αλήθεια να υπήρξε μακριά και δύσβατη, ωστόσο ήρθε η ώρα να αποδοθεί – έστω και αργά – δικαιοσύνη...
Παναγιώτης Βελισσάρης - Λυμπερίδης