Geçtiimiz günlerde milyonlarca insann Berkin Elvan cenazesi için sokaa döküldüü bir süreç yaand. Gergin ve çatmal bir yerel seçim sonrasnda, sokak hareketliliin yüksek olduu, Gezi süreciyle balayan bir senelik süreci neredeyse tamamlamak üzereyiz. Türkiye, u an ayn zamanda içi snfnn Kazova ve Greif mücadeleleriyle yeni bir sürecin evresinde. galler Türkiye'de daha önce de yaanm olsa dahi, bu iki mücadele yaps gereiyle dierlerini de ileriye tayabilecek bir içerie sahiptir. Kazova üretime geçi çabasnda iken, Greif mücadelesi sendikal bürokrasiye kar yürütülen bir mücadele özelliini tamakta. snflarn bilincini ileri tayabilecek içerie sahiptir bu tür igal ve üretim süreçleri. Kitle hareketinin tam da sokaklarda ispat edildii bir dönemde, içi snfnn deneyimlerini ve önemini tartabilmek hayati bir öneme sahip. Bu iki deneyim bu yüzden daha derinlemesine tartalarak nasl daha ileri gidebilir noktasnda üretim yapmak gerekmektedir.
Bu mesele ile Türkiye'de yeni bir sürecin eiinde iken, dünyada bu konuda daha ileri durumda olan Arjantin'deki süreç, Türkiye'deki bu mücadelelerin önünde önemli bir deneyim olarak durmaktadr. Bir yaz içinde Arjantin'deki sürecin tümüyle ele alnabilmesi mümkün olmasa bile, hareketin karekterini belirleyen noktalarn ortaya çkarlmas, Türkiye içi snfnn bu mücadelesine k tutabilir. Türkiye ile ayn dönemde 2001 ylnda ekonomik krize girdiinde, Türkiye AKP hükümetini iktidara tarken, Arjantin’de iyeri ve fabrikalar igal edilmeye balanmt.
2001 sürecinde ekonomik kriz ile Arjantin'de kitle hareketiyle halk sesini sokaklarda duyurmutu. izler hareketinin sahneye çkt dönemde, devrimci obje artk bu hareketi gören görülerde ortaya çkmt. Kitlelerin sokakta mücadele ettii bir dönemde, daha sakin ve ilerini kaybetmemek için daha temkinli olan içilerin yerine, sokakta mücadele eden ve çounluunu iizlerin oluturduu bu hareket (Piquetero hareketi) devrimci obje sfatn almt. Bunu bu ekilde teorize eden örgütler de çkmt. Politik kriz içersinde pei sra hükümetler düüyor ve yenisi geliyordu. Tam da bu süreçte kitle hareketinin cokusuna kaplmak çok daha kolayd. ktidar almak belki bir adm ilerisi kadar yakn geliyordu insanlara.
çi snfnn devrimci süreçteki etkisi neden önemlidir? Sosyalist devrim sadece bir iktidar alma süreci deil, sosyalist devrim içi snfnn iktidar partisiyle alma sürecidir. çi snfnn partisi ise son derece önemli mevziler olmadan ortaya çkabilecek bir olgu olmaktan uzaktayd. Tarihsel olarak içi snfnn iktidar almasna örnek tekil eden Rus devrimi öncesinde ortaya çkan sovyetler ve buna bal olarak ikili iktidar durumunda içi snf, örgütlüü ile aktif bir ekilde snf olarak (öncü kesimini örgütlemi bir durumda) kendisini hazrlamt. Yani sosyalist devrim olabilmesi için, içi snfnn çalan kesimlerinin örgütlenmesi sorunu Arjantin'deki önemli tartmalardan birini oluturmaktayd. çi snfnn kendi örgütlülüünü kurmadan sosyalist devrim olabileceini zannetmek aslnda devrimi anlamamak manasna denk geliyordu. Böylesi devrim süreçleri, direkt olarak bir grup bürokratik aznln içi snf üzerindeki iktidar haline dönüüyordu. Devrim sürecinde pasif kalan bir snfn, devrimden sonra da, devrimi yapanlara kar aktif bir ekilde kar çkabilme ihtimalleri de yok. çi snfn etkisi altna alan bürokratik sendikal yönetim ve burjuva partilerinin ideolojileri göz önüne alnmadan içi snfnn pasifize edilmi hali üzerinden bu snfnn devrimci özelii reddedilip, onun çeitli kesimlerle dei toku edilebilecei düüncesi kendisini ortaya koyuyordu.
Türkiye'de gezi sürecinde buna benzer tartmalar da yaand. Gezi hareketinin içinde de içi snfnn mevcut olduunu, bilhassa mavi yakal olarak tabir edilen kesiminde katlmyla yer aldn belirterek, bu hareketin bir devrimci süreci yönlendirilebilcei de vurgulanmaktadr. Gezi gibi kitlesel hareketlerin içi snf olmadan var olamayaca açktr, ki tpk bu hareket içinde içi snfnn çeitli kesimleri mevcuttur. Lakin devrimcilik sadece bir hareketin sosyolojik tanmlamasn yapmak deildir, özü itibariyle bu tür bir tanmlama ablonculuktur. Diyalektik materyalizm bu sosyolojik tanm aan bir noktadan yaklar olaya. Mücadeleye salt birey olarak katlm bu içilerin, kendi snf bilinçlerini birbirinden izole edilmi bireyler olarak yapabilme anslar yoktur. Yani içilerin her birini bir birey olarak ele almak yerine, onlarn mücadeleye katlma biçimleri, talepleri ve hareketi yeniden ekilendirmeleri gibi yetenekleri üzerinden deerlendirmek gerekmektedir. Örgütsüz ve dank bireyler olarak mücadeleye girenler ile örgütlü ve kendi talepleri dorultusunda mücadeleye girenleri sosyolojik kavram olarak içi snfnn ayn hali sayp eit tutma durumu ortaya çkyor bu tür analizlerde.
Arjantin'deki sürecin dönüm noktas ise içilerin kendi fabrikalarn igal etmesi ve bunun üzerinden orada bir siyaset gelimesi idi. 2003 senesinde yaklak 15.000 içi ile 180’e yakn iyeri ve fabrikada kendi kontrollerinde üretimdeydi. Günümüze gelene kadar bu iyerlerinin bir çou hükümetteki Kirchner siyasetine uyum ile birlikte kooperatife dönütüler. Sadece kendisi için var olan ve çok ortakl bir iyerine dönüümdü ayn zamanda bu. Bu süreçte Zanon bu iyerlerinde farkl bir noktada durdu. Zanon içisi ve PTS'in (Sosyalist çi Partisi) militan Raul Godoy bu süreçe dair bir röportajnda unlar söylemiti:
Soru: Arjantin’de imdi igal edilmi iyerleri neredeyse yok denilecek kadar az. Neden dier iyerleri baarszlkla sonuçlanrken Zanon bu süreçten çkabilmitir?
Raul Godoy: Bunun çeitli nedenleri var. Hükümet bu mücadeleci yerlerle ilgili sk bir politika izleyerek buralar sindirmek istedi. Zaten patronlar tarafndan terk edildikten sonra igal edilmi iyerleri için damla damla yardmlar vard. Bir çok örgüt ve aktivist zamanla resmi Kirchner siyasetine uyum saladlar. (Aslnda bu Piquetero Örgütlerinin, Halk toplantlarnn, sendikalarn ve hatta insan haklar örgütlerin yaad bir süreç)
Bizim durumumuzda kendi snfsal bamszln koruyarak ileyen bir içilerin kendi öz yönetimi vard. Bizim siyasetimiz, mücadele içinde olan dier sektörlerle ortak çalmay aramak. kapitalist pazarda bizden farkl olarak son derece büyük sermaye birikimine sahip olan irketlerle yarmak zorunda kaldmzda içilerin kendi öz yönetiminin ülkede milyonlarca iiz ve çok düük maalarla çaltrlanlar olduu sürece ilemeyeceini biliyorduk. Bu yüzden bandan itibaren içi kontrolünde kamulatrlma slogann savunuyoruz.
Dier iyerlerinden farkl olarak, snf mücadelesinin bir mevzisi olarak, snf içinde aktif yer alan bir Zanon, yeniden bir patronun eline geçmekten yahut bir kooperatifleme sürecinden kendini bu sebebten dolay ayr tutabilmitir. Bunun yan sra zanon fabrikasnn Neuquén eyaletinde içi parlementeri de vardr.
Arjantin'de yükselen siyasi hareket 2013 senesindeki seçimlere içinde PTS inde bulunduu 3 Troçkist partinin oluturduu FT ile blok olarak secime girmi ve yaklak % 6 ya takabül eden 1-200.000 oy olarak ülke parlamentosuna üç milletveki gönderirken, eyalet parlementolarna da milletvekilleri seçtirmitir. PTS 2001 krizine göreceli olarak küçük bir örgütlenme olarak girdii süreçten, fabrika igalleri, grevler gibi süreçlerden geçeren günümüze gelmiti. 2013 sonunda PTS in yapm olduu en son kongre'de kendisiyle yürüyen 1000 kiiyi daha parti saflarna katmtr. Bunlarn 350 si sanayi içisi, 300 ü dier sektörlerin içisi ve geri kalanlarda gençlik kesmidir. Bir kadro partisi olarak ana gücünü içi snfnn içinden bir parti olarak geldii bu süreçin, kendisinin analiz edilmesi buradaki evrensel unsurlarn ortaya çkarlmasnn balangcdr ayn zamanda.
Zanon fabrikas eer ayakta kalabilmi ise, bu aslnda Piquetero hareketi, yerli halk ve dier mücadeleci sektörlerle dayanmasyla olabilmitir. Örnein; Piquetero hareketinden bir çok kiiyi içi olarak fabrikaya alabilmi, fabrikann güvenliini salamt. Kitlesel olarak sokaklarda mücadele eden Piquetero hareketiyle kurulan ilikinin karekteri Zanon ile de deimiti. Toplumdaki kitle hareketine Zanon ve onun benzeri fabrikalar üzerinden yaklanca, kurulan ilikinin karekteri deitii gibi, kitle içindeki deiimin sosyalist bir noktaya dönümesinde önemli admlar atlmas da daha mümkün hale gelmitir. Tekrar hareketin sosyolojik anlaynn eletirisine gelirsek, hareketin içindeki kesimin snfsal yaps deimese de, Zanon ve benzeri i yerleri üzerinden yeniden ekilendirilen hareket artk çok daha farkldr, bu sosyolojik analizleri aan bir durumdur. Zanon fabrikasnn devletirilmesi için gerekli mücadele bir siyasi mücadeledir.
Zanon ve benzeri deneyimler sadece piquetero kitlesinin bilincine direkt müdahale anlamna gelmez, ayrca dier mücadeleci içi sektörlerini de ileri çekmeye çalan bir durumda bulunmaktadr. Kendi iyeri ve fabrikalarnda kolektif bir ekilde mücadeleye (Grev, gal vb.) katlan içilerin, özel mülkiyete dair yapt müdahale, tüm kitle hareketinin karekterini deitirebilir. Neden mi? Kapitalizmin içersinde bir iyerinin bir sosyalist ada olarak üretime geçebilmesi ve bunu uzun süre sürdürebilmesi tam bir ütopyadr. Bunun için böylesi bir deneyim genellemek zorundadr. Bu genellemeyi Zanon içilerinin slogan çok net ortaya koyuyordu, ''bir fabrikay yöneten içiler, bir ülkeyi de yönetebilirler.'' Bu sürecin kendisi içi snfn ve kitle hareketini yeniden belirlemek anlamna gelir. Bu mücadelenin stratejisinin net bir ekilde ortaya konulmas ve buradaki netlik ile hareket edilmesi gereklidir. Zanon’un günümüze kadar kalabilmesi, çkndan beri, içi kontrolü altndaki kamulatrma hedefi, bandan itibaren Zanon'daki duruu ekillendirmitir. Yani siyasi hedef, tüm çalamalarn içeriini belirlemitir, rastlantlardan, bana buyruluktan kurtarmtr. Gençlik hareketi içinde, iizler hareketi içinde, sendikalarda, üniversitlerde ve fabrikalardaki çalmalarn birliini ve netliini bu stratejik netlik salamaktadr. çi snf örgütsel birliinden çok önce ideolojik stratejik önderliini salar.
Politik talepler ve içi snfnn talepleri
Kitle hareketinin sokaa çkma refleksleri kendi içerisinde spontane özellikler tar. Tpk Türkiye'deki Gezi hareketinde patlak veren hareket gibi ne zaman ve hangi ekilde ortaya çkabileceini kestirmek zordur. 2008 ekonomik kriziyle darboaza giren Türkiye bonapartist rejiminin kitleler üzerindeki basky artran siyasetinin böylesi bir kitle hareketine neden olmas zaten bekleniyorsa da, zaman ve ekli konusunda belirsizlik vard. Spontane balayan hareketlerde bile örgütlü devrime gitme zorunluluu vardr.
Sokaa çkan kitleler, hem Gezi parknn korunmas hem de buna sebeb olan hükümetin istifas talepleriyle sokaa çkt. Kitlenin sokaklara çkp, sloganlarla mücadele etmeye balamas son derece önemli bir deneyim. Politik mücadelenin içi snf olmadan yürütülebilmesi, bu mücadelenin snrlarn da net bir ekilde ortaya çkarr. Türkiye'de seçimlerde bir kez daha net olarak ortaya çkan bir gerçeklik var ki o da, modernist ideolojik yaklamlarla AKP tabannn bölünmedii ve o taban emek talepleri üzerinden kendine çekebilecek bir harekete ihtiyaç duyulduudur. Böyle bir hareketin de inandrcl için, kazanlm grevler ve igal edilerek belki de kendi üretimini balatm fabrikalara ihtiyaç vardr. Bu da içi snfnn öncü kesiminin kadrolaarak örgütlenme modelini beraberinde getiriyor. Ayrca, bu modelin kadro örgütlenmesi ve kitlesel etki kazanmas süreçleri birbirinden ayr düünelemez. Bu geliim sürecini atlayarak snfn genelini kapsayacak bir örgütlenme modeli, bu ihtiyaca cevap verebilecek bir model deildir. CHP modelinin (kendisini cemaat ve MHP’ye benzeterek büyüme plan) de tutmad bir kez daha net bir ekilde ortaya çkmtr.
Türkiye'de bir çok mücadele bu sürecin karekterine müdahale ansn ortaya çkartma potensiyeline sahip olsa da, bu konuda Greif mücadelesi, üzerinde durulmas gereken bir önemdedir. Çünkü Sendika bürokrasisi, çi demokrasisi gibi konularda belirleyici deneyimlere sahiptir. Bu yaznn devam da bu duruma bir bak atlacak.