«Tο ευρώ δεν είναι φετίχ, αλλά εργαλείο για να αλλάξουμε τις ζωές μας», είπε ο κ. Αλέξης Τσίπρας την περασμένη εβδομάδα στη διαδικτυακή τηλεόραση της ιταλικής εφημερίδας Repubblica.
O Καρλ Μαρξ, που ανέδειξε τον «φετιχισμό των εμπορευμάτων» ως υποπροϊόν της απόκρυψης της εκμετάλλευσης των εργατών από την καπιταλιστική τάξη, θεωρούσε ότι το φαινόμενο αφορά την απόδοση στα εμπορεύματα μιας πλασματικής εγγενούς αξίας, πέραν των εργατοωρών που απαιτήθηκαν για την παραγωγή τους. Ο κ. Τσίπρας ήθελε προφανώς να πει ότι το νόμισμα μιας χώρας δεν μπορεί να αποτελεί στόχο της οικονομικής πολιτικής, αλλά μέσο για την επίτευξη αυτών των στόχων (ανάπτυξη, απασχόληση, σταθερότητα των τιμών κ.ο.κ.).
Τον Σεπτέμβριο του 2012, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, σε αντιπαράθεση με τον κ. Γιάννη Στουρνάρα στη Βουλή, είχε δηλώσει: «Λέτε πως δεν γίναμε Αργεντινή. Μακάρι να είχαμε γίνει: Η Αργεντινή πέρασε μια μεγάλη δυσκολία και οι πολίτες της κατάφεραν με αξιοπρέπεια να σταθούν στα πόδια τους». Είναι η ίδια λογική: για τον κ. Τσίπρα, η απόπειρα της Αργεντινής να διατηρήσει τη σταθερή ισοτιμία του πέσο με το δολάριο, ώστε να γλιτώσει από τις Ερινύες του υπερπληθωρισμού (ο δείκτης κορυφώθηκε στο 20.000% το 1989) που επί δεκαετίες ταλάνιζαν την οικονομία της χώρας, ήταν προϊόν φετιχισμού. Οταν απαλλάχθηκε από αυτήν την εμμονή, υποτίμησε το νόμισμά της και διέγραψε μονομερώς μεγάλο μέρος του χρέους της, πέρασε μεν «μία μεγάλη δυσκολία», αλλά ανέκαμψε.
Είναι αλήθεια ότι η πολυετής ύφεση που έπληξε την αργεντίνικη οικονομία στα τέλη της δεκαετίας του ’90 ξεκίνησε αλλού – στην Ανατολική Ασία, η νομισματική κρίση των χωρών της οποίας επεκτάθηκε στη Βραζιλία και, μέσω αυτής, στην Αργεντινή. Εως τότε, μάλιστα, το Μπουένος Αϊρες δεχόταν επαίνους από τη διεθνή οικονομική ελίτ, για την απαρέγκλιτη εφαρμογή του φιλελεύθερου Washington Consensus. Οντως δε, η επιμονή στη διατήρηση της ισοτιμίας με το δολάριο –το «φετίχ», θα έλεγε ο επικεφαλής του ΣΥΡΙΖΑ– επιδείνωσε την ύφεση.
Ωστόσο, πέρα από τη διαφορά μεταξύ της εγκατάλειψης μιας σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας και της εξόδου από την ευρωπαϊκή νομισματική ένωση, με ό,τι συνέπειες αυτό θα συνεπάγετο για το ευρωπαϊκό μέλλον της Ελλάδας, ο κ. Τσίπρας αγνοεί –πιθανότατα εσκεμμένα– τις λεπτομέρειες του τρόπου με τον οποίο οι Αργεντίνοι «στάθηκαν ξανά στα πόδια τους». Δώδεκα χρόνια μετά την κορύφωση της μακράς κρίσης της, η πάλαι ποτέ εύπορη νοτιοαμερικανική χώρα εξακολουθεί να υποφέρει.
Ο πληθωρισμός θεωρείται ευρέως ότι βρίσκεται κοντά στο 30%, μετά τη νέα υποτίμηση του πέσο τον περασμένο Ιανουάριο. Ο επίσημος πληθωρισμός για το 2013 ήταν 10,9% – αριθμός που ανεξάρτητοι αναλυτές περιφρονούσαν ως προϊόν παραποιημένων στατιστικών. Ακόμα και η αλλαγή της μεθόδου μέτρησης του δείκτη καταναλωτικών τιμών που ανακοινώθηκε τον Φεβρουάριο δεν έχει πείσει ότι αντανακλά πλήρως την οικονομική πραγματικότητα. Η δημιουργική λογιστική στο μέτωπο αυτό, για την οποία κατηγορείται για χρόνια η κυβέρνηση της Κριστίνα Κίρχνερ, δεν είναι τυχαία. Οι χαμηλές μετρήσεις του πληθωρισμού επέτρεπαν στην πρόεδρο της χώρας να επαίρεται για τη μείωση του αριθμού των Αργεντίνων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας (που οριζόταν από τη δυνατότητα αγοράς ενός βασικού καλαθιού προϊόντων).
Η Αργεντινή, επιπλέον, παραμένει αποκλεισμένη από τις αγορές και βρίσκεται ακόμα σε διαπραγματεύσεις με το «Κλαμπ των Παρισίων» των πιστωτριών χωρών για τη διευθέτηση των χρεών της (το Κλαμπ είχε ιδρυθεί το 1956 με αφορμή συνάντηση της Αργεντινής με τους πιστωτές της στη γαλλική πρωτεύουσα). Τον Οκτώβριο του 2012, η κυβέρνηση της Γκάνας μπλόκαρε τον απόπλου από τη χώρα αργεντίνικου πολεμικού πλοίου, κατόπιν δικαστικού αιτήματος του hedge fund NML Capital που θεωρούσε ότι η Αργεντινή του χρωστούσε 370 εκατ. δολάρια.
Συμπέρασμα; Το νόμισμα δεν είναι φετίχ, αλλά η απουσία νομισματικής πειθαρχίας σε χώρες με παρελθόν πληθωριστικών προβλημάτων, όπως η Ελλάδα και η Αργεντινή, έχει ζοφερές συνέπειες.